Biblia Gutenberga po zakończonej konserwacji po raz pierwszy trafi na wystawę stałą

Biblia Gutenberga należy do grupy zaledwie siedemnastu pełnych, dwutomowych egzemplarzy. Jest to też jedyna Biblia Gutenberga w Polsce i jedna z nielicznych, której oba tomy przetrwały w oryginalnych, integralnych oprawach z XV wieku.

Dzieło Gutenberga znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie. Do tej pory była prezentowana jedynie cztery razy w roku.

Dyrektor muzeum ks. Krystian Feddek w rozmowie z PAP wyjaśnił, że było to spowodowane brakiem odpowiednich warunków. "Biblia do tej pory była przechowywana w Bibliotece Diecezjalnej i ze względu na jej dobro wystawiana była okazjonalnie" - powiedział.

Dodał, że w piątek dzieło Gutenberga zostanie umieszczone w specjalnej klimatyzowanej gablocie. "Będzie w niej utrzymywana stała temperatura; zostaną umieszczone czujniki do wykrywania substancji szkodliwych" - zdradził.

Wraz z nową gablotą i umieszczeniem Biblii na wystawie stałej uruchomiono również stronę internetową, na której prezentowane są ciekawostki dotyczące dzieła Gutenberga.

Można przeczytać tam m.in., że pelpliński egzemplarz Biblii jest wyjątkowy ze względu na to, że dotrwał do naszych czasów w formie niemalże niezmienionej. Na przestrzeni niemal 600 lat zachował w zasadniczym zrębie swoją pierwotną formę i oryginalną oprawę wraz ze wszystkimi elementami konstrukcyjnymi.

Podano również, że mimo burzliwych losów, zwłaszcza podróży – pomiędzy Moguncją, Lubeką i Lubawą (w średniowieczu), Lubawą a Pelplinem (w XIX w.), Pelplinem a Berlinem (w końcu XIX w.), Pelplinem a Warszawą, Paryżem, Angers, Londynem oraz Ottawą (XX w.) – i mimo zmian użytkowników, funkcji i miejsca przechowywania, Biblia nie doznała nazbyt wielu przekształceń strukturalnych ani zniszczeń.

Ks. Feddek zdradził, że Biblia przeszła pierwsze w historii prace konserwatorskiej, która trwały dwa lata. "Badania przeprowadził zespół naukowców z Polski i z zagranicy; badania były prowadzone w naszym muzeum, tylko raz, pod osłoną nocy, dzieło zostało przewieziona na badania tomografem do Szpitala Uniwersyteckiego w Toruniu" - powiedział dyrektor muzeum.

"Chcieliśmy, żeby dziedzictwo, które jest w naszych rękach, zostało na nowo odkryte. Zależało nam, żeby wykonać kompleks badań i przeprowadzić tzw. konserwację zachowawczą, czyli stworzyć instrumenty, które pozwolą zachować dwa tomy pelplińskiej Biblii Gutenberga przez kolejne lata" - dodał ks. Feddek.

Wyjaśnił, że prezentacja wyników badań zostanie przedstawiona w najbliższy piątek w trakcie odsłonięcia Biblii w gablocie. W rozmowie z PAP zdradził, że badania wykazały, że pelplińskie dzieło jest egzemplarzem, który "jako pierwszy zszedł z prasy drukarskiej". Dodał, że okładziny obu egzemplarzy zostały wykonane z Dębów Bałtyckich.

"Liczba błędów w tekście, które akurat tu są przywilejem, pokazuje, że był on wykonany jako egzemplarz pierwotny. Otwory po mocowaniach strony, źle przycięty papier, jakość tego papieru i oczywiście słynna na cały świat wypadnięta czcionka" - powiedział.

Biblia przez ostatnie sześć tygodni była prezentowana w Muzeum Narodowym w Warszawie i kilka dni temu powróciła do Pelplina. "Otrzymaliśmy wyniki z odwiedzin muzeum i już wiemy, że jej pojawienie się na wystawie czasowej spowodowało, że wzrosła liczba odwiedzających o 20 proc." - powiedział.

Dodał, że wokół Biblii przez cały czas trwania wystawy zbierała się grupa zainteresowanych zwiedzających. "Pracownicy muzeum powiedzieli, że tylko dwa razy w historii muzeum zapadła cisza przy prezentacji dzieł, było to przy zawieszaniu obrazu Caravaggia i przy odsłonięciu Biblii Gutenberga. Ona ma w sobie coś, co człowieka porusza" - powiedział ks. Feddek.

Muzeum na swojej stronie podało, że Biblia do 1958 roku znajdowała się w Kanadzie, w kufrach umieszczonych w Banku of Montreal w Ottawie. Depozyt nie był udostępniany, niemożliwa była praca badawcza nad kodeksami, w związku z czym również stan zachowania Biblii pozostawał zagadką. Dopiero 23 grudnia 1958 roku kufry otworzone zostały po raz pierwszy podczas wizyty oficjalnej delegacji Rządu PRL., w obecności komisji ekspertów, do której należeli m.in. Don Cleveland Norman.

5 stycznia 1959 roku zapadła decyzja o przekazaniu depozytu na rzecz Biblioteki Seminarium Duchownego w Pelplinie. 18 stycznia 1959 roku Biblia rozpoczęła długo wyczekiwany powrót do Polski.

Od 1988 roku oba tomy Biblii były stale eksponowane w przeszklonej witrynie w nowo wybudowanym gmachu Muzeum Diecezjalnego i stanowiły atrakcję turystyczną Pelplina. W roku 2002 we współpracy z zespołem naukowców z tokijskiego Uniwersytetu Keio wykonane zostały skany kart Biblii, które wykorzystano do stworzenia faksymile.

Od kwietnia 2003 roku eksponowano wyłącznie kopię, natomiast oryginał trafił do sejfu, gdzie przechowywany był wraz innymi cennymi zabytkami, w tym drewnianymi relikwiarzami.

Piotr Mirowicz (PAP)

pm/ dki/